Đi qua năm tháng dài rộng của đời người ta mới thấy cuộc sống thật vi diệu, nó có rất nhiều điều khó để nói thành lời, khó để diễn tả một cách cặn kẽ, chân xác bằng thứ ngôn từ thông dụng nếu cuộc đời này chẳng có thơ. Câu danh ngôn trứ danh của nhà thơ Đuy Blay “Thơ chính là người thư ký trung thành của trái tim” như một lời xác nhận không thể tuyệt vời hơn về vẻ đẹp và sự hữu dụng của thơ ca với thế giới này. Tất nhiên không phải ai cũng có thể diễn tả được những tâm tư, tình cảm, cảm xúc, nỗi niềm… của mình bằng thơ. Nhưng với nhà thơ Nguyễn Khoan người Đông Triều, Quảng Ninh thì điều đó lại là một nhu cầu không thể thiếu được trong đời sống nội tâm của anh. Viết thơ không chỉ để thỏa mãn niềm đam mê bẩm sinh, thứ có sẵn trong máu của anh mà những vần thơ anh viết giống như một sự trải nghiệm của cuộc đời hay nhiều hơn nữa là để thỏa mãn nhu cầu được mang đến vẻ đẹp chân, thiện, mỹ cho cuộc sống này. Tập thơ “Quê hương và tình yêu” của Nguyễn Khoan ra đời chính là sự kết hợp tuyệt vời của những điều ấy.
Vẻ đẹp của “Quê hương và tình yêu” là vẻ đẹp của những vần thơ mang trong mình sức sống của một con người có tâm hồn chất phác, mộc mạc nhưng cũng rất lắng sâu, một con người đã kinh qua không biết bao nhiêu thăng trầm của cuộc sống nhưng vẫn luôn giữ được vẻ lãng mạn, tươi mới trong trái tim mình. Ta bắt gặp trong dòng thơ trữ tình viết về quê hương, viết về quá khứ với bao hoài niệm của một người lính đã đi qua sự tàn khốc của cuộc chiến trang chống Mỹ cứu nước những giai điệu đẹp, những tầng cảm xúc ẩn đầy tâm tư. Những bài thơ viết về mình và đồng đội, viết về thời “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước” của “Đông Triều thi sĩ” thật hào hùng, thật tráng lệ và mang đậm dấu ấn của “chất lính” đầy lạc quan yêu đời và tin tưởng vào chiến thắng: Trường Sơn ngày ấy ta qua/Bao nhiêu kỷ niệm như hoa cuộc đời/Trường Sơn rạng rỡ đất trời/ Ghi vào trang sử sáng ngời chiến công. (Thăm lại Trường Sơn).
Đời binh nghiệp như dấu lặng ẩn trầm trong xúc cảm lòng anh để rồi khi trở về cuộc sống thường nhật làm giảng viên dạy lái xe tại trường lái xe ở Sơn Tây – Hà Nội ngày nay, anh luôn khắc khoải trong mình một nỗi nhớ về đồng đội ,về thời xưa oanh liệt, và có thể là về người em gái nhỏ mà anh đã nặng lòng yêu thương khi bắt gặp trên đường hành quân xưa: Một thời để nhớ tình đầu/Biết bao kỷ niêm trao nhau ngọt lời/Hoa sim nở tím ven đồi/Ai chờ ngày ấy như lời hẹn nhau.(Kỉ niệm đồi sim).
Thơ đầu tiên là xúc cảm, là nỗi niềm chất chứa, là tâm tư dồn nén rồi đột ngột bung nở như cánh hoa gặp mùa xuân chín chẳng thể kìm lòng mà ẩn mãi nụ nhụy. Vẻ đẹp của tình yêu quê hương trong tâm hồn Nguyễn Khoan hiện lên vừa thuần phác, vừa cổ kính mà cũng không kém phần xinh tươi, rạng rỡ. Ta thêm yêu thiên nhiên, thêm yêu đất nước này hơn khi đọc những vần thơ về dáng hình của đất Quảng Ninh – quê hương anh: Đâu ngờ lạc giữa cảnh thần tiên/Sóng gợn lăn tăn vỗ mạn thuyền/Nắng ngả sườn non chiều lạnh lẽo/Sương vờn mặt nước, sớm bình yên/Buông mình cá nhảy xa bờ bến/Sải cánh cò bay đến mọi miền/Lữ khách như nhìn tranh thủy mặc/Đâu ngờ lạc giữa cảnh thần tiên. (Hồ Khe Chè quê tôi)
Cũng qua đây ta mới thấy tâm hồn anh luôn hướng về những điều rất giản dị nhưng cũng rất thanh cao trên quên hương mình. Chúng ta hãy nghe Nguyễn Khoan tâm sự về mình và về thơ để hiểu rõ hơn nữa những gì anh đã, đang và sẽ theo đuổi: “Là một người đã từng đi gần hết chiều dài của đất nước, đến đâu tôi cũng cảm nhận được là : đất nước mình đẹp lắm, con người trên đất nước mình thân thiện, sống giản dị, chân thành, biết yêu thương và tôn trọng lẫn nhau….Tình yêu quê hương , đất nước , tinh yêu con người, yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống …đã ăn sâu vào trong tâm khảm của tôi. Những bài thơ của tôi viết về những tình yêu như thế” Tình yêu bao giờ cũng huyền nhiệm, bí ẩn và mang đến cho chúng ta những điều lạ lẫm. Tình có thể đẹp, có thể còn nhiều nuối tiếc nhưng Nguyễn khoan đã cho ta thấy vẻ đẹp của tình yêu chỉ đơn giản là: Mỗi người có một trái tim/Biêt yêu, biết quý, biết tìm đến nhau/Tình yêu đẹp, có sao đâu/Càng yêu, càng thấy mái đầu xanh thêm. (Mùa Say Đắm ).
Lê Quý Đôn từng nói: “Thơ khởi phát từ trong lòng người”. Một Nguyễn Khoan rất lãng mạn, rất mê đắm, rất nồng say trong tình yêu đôi lứa là điều dễ thấy với người mang tâm hồn thi nhân đã quá hiểu những vẻ đẹp của tình yêu say đắm. Tình yêu hiện lên trong thơ anh thật sự rất ấn tượng, nó vừa có sự chín chắn của một người đã có nhiều va vấp, vừa có sự thăng hoa của mạch nguồn cảm xúc vô cùng thi vị như hương lòng vốn có của tình yêu vậy: Sao mà nhớ thế em ơi/Nhớ em như nhớ cuộc đời của anh/Như chim nhớ tổ nhớ cành/Như cá nhớ nước như hình nhớ gương. (Nhớ). Khi ta đọc những vần thơ này của anh thử hỏi có ai không thấy nồng nàn say đắm, thấy ngả nghiêng theo những nỗi nhớ bâng khuông da diết của tác giả…
Nhà thơ Đỗ Hàn trong lời giới thiệu tập thơ Mùa Say Đắm tập một đã nhắc tới Nguyễn Khoan như một người hội đủ những phẩm chất để tạo nên hồn thơ đẹp: “Nguyễn Khoan lại trầm lắng với những trải nghiệm. Anh là người cao tuổi nhất trong nhóm bạn vong niên này. Anh có vẻ đi nhiều, viết nhiều và thể nghiệm trên nhiều thể loại thơ. Ở bài nào của anh cũng toát lên sự yêu đời, yêu người. Dù đó là bạn đồng ngũ, là bạn qua facebook, là hàng xóm, là người… chưa hề quen biết. Anh có sự đắng đót qua những dòng nói về tình yêu, về thế sự: Nhâm nhi chén rượu trên tay/Nỗi niềm nặng trĩu những ngày chiến tranh…” ( Mùa xuân nhớ về đồng đội). Anh cũng có một dạng đắm say rất triết học. Yêu nhau rồi mà đêm ngày vẫn khát khao, một ngày nào đó, nắng hay gió sẽ đưa tình yêu đến. Theo đó ta thấy rằng cái say đắm hôm qua, hôm nay vẫn chưa là gì so với cái say đắm của ngày sắp tới. Với những gì đã có trong vốn sống, vốn thi ca, chúng ta có quyền hy vọng ở Nguyễn Khoan những mùa say đắm nồng nàn ở những năm tháng tiếp theo”. (Những hạt vàng trong Mùa Say Đắm).
Một tập thơ ra đời. Một “Quê hương và tình yêu” hiện hữu. Một niềm thiêng liêng đáng đón đợi. Như hương, như hoa, như vẻ đẹp của vườn chiều ngát màu thương nhớ. Có gì còn lại, có gì phai đi. Ta cho nhau hôm nay niềm vui, ngày mai ta nhận lại nụ cười. Cảm ơn Nguyễn Khoan đã gieo thêm vẻ đẹp vườn thơ Bích Động vốn đã lung linh huyền ảo một màu sắc mới, một hương thơm mới thật đáng để đắm say mơ mộng mỗi khi tìm về. Chúc cho “Đông Triều Thi Sĩ”ngày càng dạt dào thi hứng và có nhiều hơn nữa những sáng tác hay để phục vụ cộng đồng người yêu thơ!
Vĩnh Phúc Thu 2020
Lê Gia Hoài.
